Żądanie potwierdzenia podpisów i tożsamości przez bank – czy jest to uzasadniony warunek wypłaty z gwarancji?

Żądanie wypłaty powinno być dostarczone pod rygorem nieważności do (…) za pośrednictwem banku prowadzącego rachunek beneficjenta gwarancji, który potwierdzi, że podpisy złożone na żądaniu wypłaty należą do osób uprawnionych do zaciągania zobowiązań majątkowych w imieniu Beneficjenta gwarancji

Powyższy zapis jest dość popularny w różnych Zakładach Ubezpieczeń. Czasami beneficjenci chcą jego usunięcia, i – na szczęście – nie ma z tym większego problemu.

Mi osobiście taki zapis nie podoba się. Wprowadza on obowiązek współdziałania banku, podmiotu trzeciego, jako warunek konieczny otrzymania wypłaty z gwarancji. W praktyce usługa poświadczenia przez bank podpisów jest normalną i powszechnie wykonywaną usługą, jednakże – przynajmniej w teorii – zapis uzależnia otrzymanie wypłaty od spełnienia warunku przez podmiot trzeci (bank). W niektórych sytuacjach nie cierpiących zwłoki może uniemożliwić to otrzymanie wypłaty (zamknięty oddział banku, brak w danej chwili upoważnionego pracownika mogącego poświadczyć podpisy – wszystko to powoduje, że beneficjent nie ma możliwości natychmiastowego wystąpienia do Gwaranta z żądaniem zapłaty).

Nadto możliwość potwierdzenia podpisów i tożsamości może być w przypadku niektórych banków niemożliwa (co mają zrobić posiadacze konta w mbanku? Jechać do Łodzi? Czy BRE BANK w swojej filii mbank świadczy w ogóle usługę potwierdzenia podpisów?). Co z firmami, które nie mają konta bankowego? (jak najbardziej możliwe w przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych lub beneficjentów będących osobami prywatnymi).

Wymóg potwierdzania podpisów przez bank ma na celu dostarczenie dowodu, że żądanie zapłaty podpisały w imieniu beneficjenta osoby do tego upoważnione. Jednak jeśli brak jest wymogu dostarczenia żądania zapłaty poprzez bank, a jedynie potwierdzenie przez niego prawidłowości złożenia podpisów, zabezpieczenie takie jest wówczas iluzoryczne. Jeśli bowiem oszust sfałszowałby podpisy osób upoważnionych beneficjenta, to w konsekwencji mógłby podrobić podpis pracownika banku, łącznie z pieczęciami. Zachowując zasady starannego obrotu, ubezpieczyciel, bez względu na potwierdzenie podpisu przez bank, powinien przede wszystkim, sprawdzić w KRS, czy podpisane osoby są umocowane do reprezentacji beneficjenta (jeśli występującym będzie osoba prawna), a po drugie, dowiedzieć się bezpośrednio u tych osób, czy pismo takie podpisały. Alternatywą może być też złożenie podpisu bezpośrednio przy pracowniku Ubezpieczyciela.

Czy gwarancja jest nadal gwarancją bezwarunkową?

Niekiedy beneficjenci uznają, że obowiązek współdziałania z bankiem w zakresie poświadczania podpisów, czyni taką gwarancję warunkową, zatem nieważną w świetle stawianych jej wymagań. Opinia taka nie znalazła jednak poparcia w Krajowych Izbach Odwoławczych.

Na przykład:

W wyroku z 11 lutego 2009r. (KIO/UZP 1867/09) Izba stwierdziła, iż „Wbrew twierdzeniom odwołującego wskazane powyżej w pkt. 4 i 5 wymogi (poświadczenie podpisów przez bank i dostarczenie za jego pośrednictwem) nie stanowią żadnego utrudnienia w skorzystaniu przez zamawiającego z uprawnień przysługujących mu z tytułu wystawionych na jego rzecz gwarancji. Są to wymogi niezbędne dla realizacji uprawnień z tytułu gwarancji, ale wyłącznie o charakterze formalnym i nie pozostające w żadnym związku z warunkami – „merytorycznymi” przesłankami zatrzymania wadium. Co więcej, wymóg formalny, aby prawidłowość podpisów na żądaniu zapłaty została sprawdzona przez bank prowadzący rachunek Beneficjenta leży w interesie samego Beneficjenta, ponieważ chroni go przed podpisaniem żądania zapłaty przez osoby nieuprawnione, a tym samym przed wypłatą kwoty 842 tysiące zł osobom nieuprawnionym”.

Z ostatnim zdaniem można by polemizować. Wypłata kwoty gwarancji osobie nieuprawnionej, nie zwalnia Zakładu Ubezpieczeń z obowiązku zapłaty po zażądaniu tego przez osobę uprawnioną, zatem jeśli kogokolwiek chroni poświadczanie podpisów przez bank, to tylko Ubezpieczyciela.

Wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z dnia 6 sierpnia 2010r. (KIO 1545/10): ” O niezgodności z SIWZ nie świadczy również klauzula dotycząca potwierdzenia autentyczności podpisów. Jest to jedynie forma weryfikacji osób zgłaszających roszczenie, która nie odbiera gwarancji cech bezwarunkowości, nieodwołalności i płatności na pierwsze żądanie.”

Jednakże jeśli Zamawiający umieści w SIWZ (przy gwarancji wadialnej) lub w umowie (przy gwarancji należytego wykonania, usunięcia wad i usterek) wymóg , aby żądanie zapłaty nie musiało być dostarczane za pośrednictwem banku, zastosowanie gwarancji posiadającej jednak taki warunek, będzie uznane za nieprawidłowe.
KIO/UZP 757/09:

Procedura zrealizowania zapłaty jest sprzeczna z treścią wymogu zawartego w postanowieniach SIWZ, gdyż, zgodnie z wyjaśnieniami złożonymi przez zamawiającego i przystępującego na rozprawie, którym nie zaprzeczył odwołujący, po pierwsze, wprowadza pośrednictwo banku zamawiającego, po drugie, wydłuża czas realizacji zapłaty, po trzecie, powoduje dodatkowe obciążenia finansowe zamawiającego – 0,2% kwoty wadium, jednak nie mniej niż 150 zł. A więc bank potrąci tę kwotę z wadium, czyniąc tym, że wypłacane wadium stanowi niższą kwotę, niż żądał zamawiający lub zamawiający będzie zobowiązany do zapłaty wskazanej kwoty, tytułem prowizji banku od dokonanej usługi.

Zamawiający jednoznacznie zastrzegł, że zapłata ma nastąpić nieodwołalnie i bezwarunkowo na pierwsze żądanie zamawiającego zawierające oświadczenie o okolicznościach skutkujących zapłatę bez żadnych dodatkowych wymagań wobec wykonawcy, a przede wszystkim bez pośrednictwa banku lub innej tego typu instytucji. W przedmiotowej sprawie zachodzi pośrednictwo w procedurze zapłaty, poprzez obowiązek włączenia banku zamawiającego do poświadczenia danych, które sprowadza się do wydania dokumentu potwierdzającego prawidłową reprezentację beneficjenta.

Przepis art. 81 ust. 1 Prawa bankowego, na który powoływał się zamawiający podczas rozprawy, stanowi, że zrealizowanie zapłaty przez bank może nastąpić bezpośrednio lub za pośrednictwem innego banku. Prawo wyboru możliwości zapłaty, z wyłączeniem czynności innego banku, należy, zgodnie z treścią zobowiązującą przywołanego przepisu art. 36 ust. 1 pkt 8 Pzp, do zamawiającego. Zamawiający dokonał wyboru możliwości, zawierając wymagania w rozdziale IV ust. 6 pkt 1 SIWZ.

Treść złożonej przez odwołującego gwarancji jest jednoznaczna i nie budząca wątpliwości. Wprowadzono w niej obowiązek pośredniczenia banku beneficjenta gwarancji w czynności uzyskania zapłaty. Gwarancji tej nie można nadać innej treści poprzez wyjaśnienia lub zeznania pracowników banku, czy poprzez jeszcze inną czynność.

Możemy jednak spotkać zupełnie odmienne orzeczenia. Tak o tym pisał Piotr Wiśniewski w swoim artykule „Wokół treści gwarancji wadialnych:

Jeden ze składów orzekających KIO zaprzeczył jednakże niedawno uprawnieniu zamawiającego do kształtowania w SIWZ treści gwarancji. W sprawie nr KIO/UZP 859/09 opisano przypadek wykluczenia przez zamawiającego wykonawcy, który przedstawił gwarancję ubezpieczeniową z klauzulą obligatoryjnego pośrednictwa banku beneficjenta gwarancji pomimo zakazu takiego pośrednictwa zawartego w SIWZ.

Zamawiający podkreślił, że zakaz taki wypływał z konieczności zabezpieczenia realizacji gwarancji wadialnej bez zbędnych formalności, ponieważ bank prowadzący rachunek zamawiającego nie posiada wzorów podpisów wszystkich członków zarządu zamawiającego – organu będącego kierownikiem zamawiającego. Poza tym bank w umowie łączącej go z zamawiającym uprawnia osoby, których wzory podpisów posiada, do składania dyspozycji z rachunku, nie mógłby zaś potwierdzić czegoś, o czym nie wie, czyli potwierdzić, że podpisy należą do osób mogących zaciągać zobowiązania w imieniu zamawiającego. Na uzasadnienie tego zamawiający uzyskał nawet i przedłożył na rozprawie kopię pisma banku, który miałby potwierdzać podpisy. W piśmie tym bank stwierdzał, że nie dokona takiego potwierdzenia, jakiego żąda gwarancja.

KIO zajęła jednak przeciwne stanowisko. Uznano, że wadium zostało wniesione poprawnie, zapewniono jego skuteczną realizację, a nakaz pośredniczenia banku jest tylko czynnością formalną mającą na celu ochronę praw zamawiającego. Co więcej, KIO posunęła się do zdumiewającego stwierdzenia: „Należy zauważyć, iż powód ewentualnego opóźnienia wypłaty świadczenia pieniężnego przez ubezpieczyciela leżeć może wyłącznie po stronie zamawiającego, a zatem jest od niego zależny”.

Jest to o tyle niezrozumiałe, że właśnie sankcjonując w tym konkretnym przypadku obowiązek pośrednictwa banku w wypłacie gwarancji, wbrew wyraźnym postanowieniom SIWZ przyjęto, że opóźnienia w przekazaniu żądania wypłaty mogą się pojawić, ponieważ nieterminowość tego przekazania zależeć będzie nie tylko od zamawiającego, ale też od banku – instytucji niezależnej od zamawiającego. Zignorowano ponadto przytoczone wyżej oświadczenie banku o braku możliwości nadania takiej klauzuli, jakiej żąda gwarancja.

Może to prowadzić do wniosku, że zamawiający winien powstrzymać się przed wyrażaniem w SIWZ zakazu pośrednictwa banków lub innych podmiotów, a po otrzymaniu wadium zamawiający winien sprawdzić treść gwarancji bankowych lub ubezpieczeniowych, zwrócić się do swojego banku z żądaniem renegocjacji umowy tak, aby zawierała zobowiązanie banku do potwierdzania czegoś, czego życzyć sobie będzie poszczególny wykonawca składający ofertę zabezpieczoną takim wadium.

(…)

Przystępujący do odwołania po stronie zamawiającego złożył na ten wyrok skargę do sądu. W wyroku wydanym przez Sąd Okręgowy w Bielsku-Białej z dnia 10 września 2009r. (II Ca 404/09) oddalono skargę, podzielając opinie wyrażone przez skład orzekający KIO.

(…)

Uznając powagę orzeczenia Sądu, który prawdopodobnie pierwszy raz wypowiadał się w podobnej sprawie, trzeba jeszcze raz zastanowić się nad tym, jak można opisać w SIWZ wymagania dotyczące wadium. Być może wyrok ten będzie początkiem zmiany linii orzeczniczej Krajowej Izby Odwoławczej i być może wpłynie to na zaostrzenie postrzegania swobody zamawiającego w kształtowaniu zakazu zawierania w gwarancjach wadialnych odpowiednich klauzul. (…)

Autor: Lech Malinowski